Charisma’s en hiërarchie maken elkaar mooier, heiliger, dynamischer

 

 

De Kerk is veel meer dan een instituut. Zij is een levendig geheel van gedreven mensen, verbonden in groepen en gemeenschappen, bewegingen, ordes en congregaties, ieder met hun eigen gaven. Over de samenwerking van deze charismatische kant van de Kerk met de hiërarchische kant sprak Maria Voce, presidente van de Focolarebeweging, begin juli in Birmingham tijdens  de bijeenkoms van de secretarissen-generaal van de Europese Bisschoppenconferenties (CCEE). 

door Maria Voce

Onze kerken staan voor ongekende uitdagingen. Er is het probleem van geloofsoverdracht van de ene op de andere generatie. Er zijn weinig roepingen. Lokale kerken worden opgeschrikt door misbruikschandalen. Maar wat verval kan lijken heeft de mogelijkheid te transformeren tot iets nieuws. Wat in crisis verkeert is niet de Kerk als zodanig, maar de manier waarop ze zich op dit historisch moment presenteert. Het heeft geen enkele zin om met heimwee terug te kijken naar de tijd van de rijke christelijke beschaving. We moeten onszelf openstellen voor nieuwe horizonten. Het christendom wordt opgeroepen tot een eigentijdse inculturatie van het Evangelie, die de schat aan ervaring uit het verleden weet te benutten, maar die deze profetisch weet uit te drukken in onze tijd.

God onder de mensen

Voor veel mensen vandaag lijkt het onmogelijk om de transcendente God te ontdekken. Ze kunnen Hem niet zien in de wonderen van de schepping en hebben moeite om de betekenis te vatten van de sacramenten. Maar ze zijn wel gevoelig voor de aanwezigheid van God onder de mensen. Wanneer zij Hem in de gemeenschap ontmoeten, komen ze op een nieuwe manier in contact met het Evangelie, het geloof, het leven van de Kerk. Onze tijd is een tijd van de levende gemeenschappen.

Wanneer we spreken over de charismatische dimensie van de Kerk mogen we ons niet beperken tot de bewegingen en gemeenschappen die in deze tijd zijn ontstaan. Hoe zouden we de fundamentele rol kunnen vergeten die de meest uiteenlopende charisma’s gedurende tweeduizend jaar in Europa hebben gespeeld? Overigens komen we overal nieuwe oplevingen tegen van deze religieuze orden en congregaties. Niet weinige zijn zich nu aan het omvormen tot charismatische families met de verschillende roepingen van het volk van God. En steeds meer worden ze zich bewust van het feit dat ze niet elk eigenstandig kunnen verdergaan, maar dat de gemeenschap tussen de charisma’s van groot belang is.

Medeverantwoordelijk

Maar is de scheppende rol van de charisma’s werkelijk begrepen en hebben zij in de kerkelijke leer de plaats gekregen die hen toekomt? Er zijn inmiddels belangrijke kerkelijke documenten verschenen, zoals Iuvenescit Ecclesia (‘De Kerk verjongt’) over de verhouding tussen de hiërarchie en charisma’s, en Mutuae relationes over de verhoudingen tussen bisschoppen en religieuzen. Maar onze gedachten moeten nog verder reiken. Het Tweede Vaticaans Concilie sprak over de zeer diverse gaven in het volk van God en over het sensus fidei (gelovig aanvoelen). Paus Franciscus spreekt graag over het “heilig volk van God, dat gezalfd is met de genade van de Heilige Geest”. Daaruit moet steeds meer een pastoraal naar voren komen die op zoek gaat naar de gaven van iedere persoon en iedere gemeenschap, en die de gelovigen niet zozeer ziet als object van het kerkelijk handelen, maar als medeverant­woordelijke subjecten.

Rijke bron

Deze rijke bron wacht er nog steeds op ontdekt en aangewend te worden. Ook in onze tijd komen charisma’s naar voren die naar mijn mening verder reiken dan de gemeenschappen of bewegingen die daaruit zijn voortgekomen. Hoeveel kunnen we niet leren van de Zusters van de Liefde van moeder Teresa van Calcutta als het gaat om de optie voor de armen. Of van bewegingen zoals Nuovi orizzonti, gesticht door Chiara Amirante, die zich wijdt aan drugsverslaafden. En van de Gemeenschap Paus Johannes XXIII? Roept niet de Charismatische Vernieuwing op heel het volk Gods op om zijn vertrouwen te stellen in God en in de gaven van de Geest? De beweging Comunione e liberazione herinnert ons eraan dat het christendom geen verzameling voorschriften is, maar zijn kern heeft in de ontmoeting met Christus. En de ervaring van de Neocatechumenale Weg toont ons het belang van het kerygma (verkondiging) en van een grondige inwijding in het geloof. Het charisma van de Focolarebeweging kan een voorbeeld zijn van die ‘spiritualiteit van gemeenschap’ die Johannes Paulus II voorzien had voor het derde millennium. Terwijl de Sant-Egidio-gemeenschap ons veel te zeggen heeft over de inzet voor de kanslozen, voor de vrede en de dialoog. Zo zouden we kunnen doorgaan over nog andere charisma’s.

Agenda

In 1984 schreef Chiara Lubich: “In grote lijnen zou men kunnen zeggen dat een Kerk zonder het charisma van de apostelen lijkt op een boom met bijna alleen bladeren, bloemen en vruchten, maar zonder stam en takken. De Kerk met alleen de apostelen zou zijn als een boom die alleen maar een stam heeft en takken.” Hiërarchie en charisma’s zijn ten diepste verbonden. De concretisering hiervan moet aan de top van onze agenda’s staan. Bewegingen en de gemeenschappen die uit een charisma voortkomen dienen geënt te zijn op het geheel van de kerkelijke omgeving waarvan ze deel uitmaken en moeten een vruchtbare uitwisseling nastreven met alle andere realiteiten. Maar ook de lokale kerken, de bisdommen en de parochies hebben het nodig zichzelf open te stellen voor de rijkdommen en de diversiteit van de charisma’s die zij in hun kringen hebben.

Nu de praktijk

De verbondenheid van hiërarchie en charisma’s vraagt om een vertaling in de praktijk. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want dan moeten we overgaan van een visie waarin de Kerk onbewust nog wordt beschouwd als een soort ‘piramide’, tot een visie van de Kerk als ‘Avondmaalzaal’, waar een wederzijdsheid van alle gaven is, tegelijk met erkenning voor de genade van het gezag. Dit is niet een Kerk waar alles op één punt is gericht en alles onder controle is, maar een Kerk van een spontane, veelzijdige uitwisseling onder leiding van de Geest die altijd onvoorziene dingen met zich meebrengt.

Dat veronderstelt wel dat de Kerk, maar ook al de bewegingen, de neiging moeten opgeven om alleen zichzelf te beschermen. De charisma’s mogen niet beperkt worden tot de binnenkant van de Kerk, maar naar buiten gericht zijn, in allerlei richtingen, elk volgens zijn eigen kwaliteiten. Dan zal de sociale kracht van de charisma’s niet onopgemerkt blijven en zal de Kerk steeds inniger verbonden raken met heel de samenleving en deze ook met haar waarden kunnen bezielen.

Overvloed aan tederheid

En de Kerk zal een mooie Kerk worden. “Maria, schrijft Franciscus, weet een grot voor dieren om te vormen tot een thuis voor Jezus, met eenvoudige luiers en een overvloed aan tederheid” (De vreugde van het Evangelie, n. 286). Het mariale profiel helpt de Kerk om zich aan de wereld te presenteren niet als een institutie maar als een familie van broers en zussen. Dan zal tot werkelijkheid worden wat Chiara Lubich in 2004 onder woorden bracht: “De Kerk zal in de ogen van allen mooier zijn, heiliger, dynamischer, meer een familie. Het zal een liefhebbende Kerk zijn, open voor allen, beter georiënteerd op nieuwe fronten: die van de oecumene, van de interreligieuze dialoog, van de mensen zonder geloof; met steeds meer nieuwe dingen; met nieuwe roepingen; een charismatische, mariale, meer missionaire en evangeliserende Kerk.”

Wilt u de integrale tekst lezen: klik Maria Voce: rede in Birmingham, juli 2019.