Dialoog: waarom en hoe?

 

Enkele sleutels vanuit de Spiritualiteit van Eenheid van het Focolare

In een discussie wisselen we informatie uit, elk vanuit zijn standpunt. In een debat willen we overtuigen en gelijk krijgen, er zijn dan ook winnaars en verliezers. Een dialoog loopt anders: we willen elkaar begrijpen, een band scheppen. De stichteres van het Focolare, Chiara Lubich, omschreef het zo: “Iedereen rondom mij is geschapen als een geschenk voor mij, en ik als een geschenk voor hen. Alles op aarde staat in een liefdevolle relatie met elkaar: alles is met alles verbonden. Maar je moet liefhebben om de gouden draad die alles verbindt te ontdekken.”

Voorwaarden voor echte dialoog

Een dialoog gaat dus om meer dan een uitwisseling van woorden of gedachten: het gaat om het wederzijdse geschenk van ons anders-zijn, van onze verscheidenheid. Het is belangrijk in ons de liefde  te laten spreken die niet discrimineert, die het initiatief neemt, die de ander als broeder of zuster benadert met groot respect. Zoals de liefde van Christus is.

Kardinaal de Kesel schrijft: “Dialoog op zich is niet genoeg. Een dialoog kan alleen echt vruchtbaar zijn als hij het resultaat is van een echte ontmoeting.”

Een dergelijke dialoog vereist stilte en luisteren, een actief luisteren dat vraagt om ‘zich in te leven in de ander’ – want hoe vaak laten we ons niet meeslepen in steriele gesprekken waarin we een ander onderbreken om ons standpunt te doen gelden. Het gaat erom ruimte te scheppen voor Gods Geest. We proberen daarom onze eigen gedachten en emoties even opzij te schuiven om de ander te begrijpen en zijn vreugde en pijn in ons op te nemen. Wordt “één met hen”, “alles voor allen” (Paulus, 1 Korintiërs 9:16-23). Zo ontdekken we wat de ander diep van binnen leeft. En in het algemeen zal welwillend luisteren ook welwillendheid bij de ander opwekken.

Zo ontstaat een levensstijl die doordrongen is van het Evangelie, een veeleisende aanpak die regelmatig oefenen vereist.  Chiara Lubich omschrijft het als “een kunst”, een methodologie die voor iedereen toegankelijk is: christenen, mannen en vrouwen van andere religies en mensen zonder religieuze referentie.

De wortels van de dialoog

Voor christenen en voor gelovigen van de andere monotheïstische godsdiensten (jodendom en islam) trekt God zelf eropuit om mensen te ontmoeten en met hen een verbond aan te gaan. Hij nodigt ons op elk moment uit om deel te nemen aan zijn project van liefde. De joodse filosoof Levinas is een voorvechter van ‘de ander’ te respecteren als andere. Voor hem is kijken naar het gezicht van de ander, kijken naar het oneindige. Wat een wonder! Wat een uitdaging!

In de encycliek Fratelli tutti, het document dat pleit voor een cultuur van broederschap, dialoog en ontmoeting, verklaart paus Franciscus: “De dialoog sluit uiteenlopende meningen niet uit maar stelt ieder mens in staat zichzelf te zijn ook al is hij anders” (Fratelli tutti, 218).

Vruchten van de dialoog

Eenheid in verscheidenheid, is meer dan een slogan, het is een realiteit die haalbaar is. We worden verrijkt door wat we in de relatie inbrengen. Men komt niet onveranderd uit een oprechte dialoog. Er ontstaat een nieuw begrijpen van de waarheid, een nieuw licht, dat de aanwezigheid is van de Verrezen Jezus, van God die aanwezig is daar waar “twee of drie in mijn naam bijeen zijn” (Matteüs 18,20). Veel denkers zijn het erover eens dat de waarheid altijd aangevuld moet worden. Niemand bezit haar volledig, maar zij omvat ons. Het gaat dus niet om de relativiteit van de waarheid, maar om een waarheid die voortkomt en groeit uit relatie.

Door de Spiritualiteit van Eenheid van het Focolare kunnen wij een gemeenschap van eenheid in verscheidenheid concreet ervaren, een relatie van liefde die geïnspireerd is door die van de Drie-eenheid. Deze spiritualiteit is een nieuw venster op het hart van het paasmysterie, horen we bij de theoloog Urs Von Balthasar.

Voor de oecumenische en interreligieuze dialoog is het nodig goed verankerd te zijn in het geloof, een duidelijk omschreven identiteit te hebben. De vele vriendschappen die als gevolg van een dergelijke levensstijl zijn ontstaan, in buurten, op het werk, in en tussen verenigingen en tussen religieuze leiders, tonen aan dat ‘de adem van de Geest’ volgen ons over de gebruikelijke grenzen heen voert.

Om actoren van dialoog te zijn, om iemand van een ander geloof of een andere religie te benaderen, hoeft men geen theoloog te zijn. Het kan beginnen met een goede ramadan te wensen aan de moslim die we ontmoeten, of een fijne kerst aan onze buren. Dat is de “dialoog van het leven”, die binnen ieders bereik ligt. Soms gaat het om een uitwisseling van geestelijke rijkdom, soms om actie en inzet voor het algemeen welzijn. De theologische dialoog daarentegen is meer voorbehouden aan deskundigen.

Een ongekende ervaring

“De moeilijkheid én de schoonheid van de weg naar God, is die weg samen gaan”, zegt Ramy in de documentaire “Beyond Dialogue”. Ramy is moslim, en de film vertelt de ervaring van een groep moslims in Algerije die door het contact met christenen van de Focolarebeweging die in Algerije zijn komen wonen als broeders onder hun moslimbroeders, ontdekken hoeveel ze elkaar te geven hebben.

In dezelfde film zegt Pascale Vanderbeken, een Belgische van de focolare leefgemeenschap in Tlemcen: “We zijn ver voorbij het verlangen, zelfs de gedachte om de ander te willen bekeren. En ik denk dat het wederzijds is. De ervaring die we hier hebben geeft zoveel vrede en voldoening. Wat willen we allebei? Het beste voor de ander: dat wil zeggen proberen te ontdekken wat God in gedachten heeft voor het leven van de ander […] Ik ben blij als ik zie dat onze moslimvrienden groeien in hun geloof, op hun weg. Dat wens ik hen oprecht toe.

Het is een overweldigende ervaring hier te leven. Ik ben christen, geworteld in de tradities van mijn volk en in de godsdienst die ik sinds mijn kindertijd beleef. En tegelijkertijd ben ik diep verbonden met deze mensen hier die mij verwelkomen als een kostbare en welkome gast. Misschien is dit de ervaring die het dichtst bij het ware gelaat van God komt? Het is onszelf ervaren als broeders en zusters in een verscheidenheid van uitdrukkingen en contrasten in oneindige schakeringen, vanuit Gods maatstaf van liefde.”

En hier in België?

Iets meer dan een jaar geleden werd binnen de Focolarebeweging een nieuw project opgezet voor training in dialoog, gericht naar jongeren en opvoeders in brede zin, inclusief voor zij die aan de uiterste rand van onze samenleving leven: Dialogue4All (Dialoog voor iedereen).

Het doel is sleutels aanreiken om de kwaliteit van de interpersoonlijke relaties te verbeteren, en existentiële vragen te kunnen beantwoorden zoals: Wie ben ik? Wie is de ander? Wie is God? Hoe kun je je openstellen voor een relationele kwaliteit die in staat is samen creatieve oplossingen te scheppen voor de uitdagingen van onze tijd? Hoe kunnen we bijdragen aan de opbouw van een meer broederlijke samenleving waarin iedereen zich gehoord, begrepen, gerespecteerd, gewaardeerd en bemind voelt?

Tot dusver bestaat het project voornamelijk uit het opzetten van programma’s voor scholen in het kader van schoolretraites, uit vorming van leraren en universiteitsstudenten, uit opleidingsevenementen voor opvoeders in ruime zin, en uit opvolging van het internationale vredesonderwijsproject “Living Peace International” in scholen.

Website: www.focolare.be; www.dialogue4all.org

Focolare België: https://www.facebook.com/profile.php?id=100069750248624

Dialogue4All: https://www.facebook.com/profile.php?id=100089485748838;

Contact: Ton Jongstra, +32 476903249,tonjongstra@gmail.com

Lees ook