Dit jaar studeert Alexander Simoen, een Belgische student, aan de universiteit Sophia in het focolarestadje Loppiano, in Italië. We geven het woord aan hem en aan Professor Piero Coda, decaan van het Universitair Instituut vanaf de stichting in 2007 tot in februari 2020.

Alexander, wat heeft je naar Sophia gebracht?

Na het behalen van mijn masterdiploma in politieke wetenschappen kon ik eindelijk aan het werk, in een uitdagende job als projectmanager bij een internationale vzw die actief is in de sector van het sociaal en duurzaam toerisme. Toch merkte ik, dat ik niet volledig tevreden was en dat iets in mij ernaar verlangde om mezelf te blijven vormen als persoon.

Daarnaast is er de confrontatie met de samenleving waarin ik me bevond. Een samenleving die van crisis naar crisis holt en waarvan ik vind dat het vaak aan antwoorden ontbreekt die verder gaan dan het oplossen van de problemen die aan de oppervlakte komen. Dit zijn voor mij enkel de symptomen van dieperliggende oorzaken en zoals ik het begrijp missen we lef, creativiteit, diepgang en visie om nieuwe antwoorden te vinden die enerzijds toelaten om werkelijk in de spiegel te kijken en die daarnaast hoopvol vooruit durven kijken en daarbij nieuwe processen in gang zetten.

De laatste jaren werden er door de Focolarebeweging in België een aantal weekends georganiseerd rond de mystieke ervaring van Chiara Lubich (1949 – 1951) en het charisma van de eenheid. Hierbij stond de manier waarop deze spirituele ervaring zich concretiseert in pedagogische, sociale en politieke initiatieven centraal. Deze seminaries werden begeleidt door professoren van de universiteit Sophia en hebben een diepe indruk op mij nagelaten. Zo vormde zich het idee om daar filosofie te gaan studeren.

Professor Coda, hoe is het idee van deze universiteit ontstaan?

Het idee zit in het DNA van het charisma van de eenheid omdat het een charisma is dat een cultuur inhoudt, een concrete visie op de menselijke persoon en op de wereld. Het begon in de jaren ’90 met de Abbà-School, een interdisciplinaire groep die samen met Chiara de culturele betekenis van het charisma begon te bestuderen, gebruik makend van het lichtgevend erfgoed van de mystieke ervaring van het Paradijs in 1949.

En hoe heeft Sophia zich in de loop der jaren ontwikkeld?

Sophia heeft zich op drie niveaus ontwikkeld:

1. onderwijs en onderzoek op universitair niveau;
2. de vormende ervaring die in het gemeenschapsleven uitmondt van docenten en studenten uit alle culturen van de wereld;
3. en de relatie met de concrete uitingen van de incarnatie van de waarden die inherent zijn aan het charisma van de eenheid op de verschillende gebieden van het sociale, politieke en economische leven.

In al deze opzichten is er grote vooruitgang geboekt. Het volstaat te zeggen dat we bijvoorbeeld begonnen zijn met één graad en nu zijn er vier: het oorspronkelijke programma van de “cultuur van de eenheid” is opengebloeid op theologisch en filosofisch, economisch en politiek gebied, op het gebied van onderwijs, dialoog en communicatie”.

Alexander, wat is het verschil met je vorige universitaire studies? Hoe zou je deze ervaring in Sophia omschrijven?

Ik denk dat vooral het ‘nieuwe’ pedagogische project van de universiteit het verschil maakt voor mij en voor de anderen. Het devies van Sophia luidt: ‘Vita e Pensiero’ (Leven en Denken). Er wordt dus evenveel belang gehecht aan het leven binnen de academische gemeenschap als aan het verwerven van kennis. Het uitgangspunt is dat de zoektocht naar waarheid enkel mogelijk is vanuit een waarachtige dialoog, waarin de wederzijdse liefde van het evangelie een centrale rol speelt. De universiteit en deze academische aanpak was een uitdrukkelijke wens van Chiara Lubich. Je ziet dat dit, vooral in Italië en binnen de Kerk, ook steeds meer weerklank vindt. Hierin zie je ook het profetische karakter van het project. Ik voel me vaak dan ook geprivilegieerd, ook omdat vele proffen van de ‘oude garde’ nog steeds les geven. Dit zijn steevast gerenommeerde academici en daarnaast mensen uit één stuk, van wie op alle vlakken iets te leren valt!

Om een concreet voorbeeld te geven. De deur van de proffen staat altijd open voor een gesprek, elk moment van de dag is een mogelijkheid om samen met de anderen bij te leren. Ook de proffen benadrukken vaak hoe hun academisch werk verrijkt wordt door de dynamiek die er tijdens de lessen is.

Misschien kun je het zo uitdrukken dat de ervaring van Sophia veel verder gaat dan de pure academische ervaring, het is een existentiële ervaring die zowel een intellectuele, spirituele, culturele en emotionele impact heeft op ons zijn en denken.

Vind je de naam Sophia goed gekozen?

Ja, Sophia staat voor wijsheid, wijsheid wordt ons gegeven doorheen de ervaring. Bezitten kunnen we ze nooit, de wijsheid komt tot ons in een ervaring die we samen doen.

Professor Coda, een laatste vraag: Hoe zijn de relaties met de Kerk? 

Tijdens de audiëntie van 14 november 2019 zei paus Franciscus tot het academische corps van Sophia: “Ik ben blij met de weg die je in deze twaalf jaar van je leven hebt afgelegd. Vooruit! De reis is nog maar net begonnen”.

Het oprichten van een universiteit die door de katholieke kerk met haar universele adem zou worden erkend, was een gemediteerde keuze van Chiara. Het betekende voor haar ook de erkenning dat het charisma van de eenheid, net als de grote charisma’s van de christelijke geschiedenis (van Benedictus tot Dominicus en Franciscus, tot Ignatius van Loyola en Don Bosco), een charisma is waarin de Kerk de realisatie van een project van menselijke en sociale vorming erkent dat het evangelie uitdrukt. Met de daaropvolgende uitbreiding van het “Bologna-proces”, de bilaterale erkenning van diploma’s op Europees niveau en daarbuiten, waaraan de Kerk deelneemt, zijn nieuwe perspectieven voor de instelling ontstaan”.