Wie regelmatig in contact is met jongeren ontdekt dat velen van hen idealistisch zijn. Ze zouden iets willen ondernemen om situaties in de wereld te verbeteren, maar zijn vaak bij voorbaat ontmoedigd vanwege de complexiteit en de omvang van de problemen. Sommigen slagen er wel in en tonen daarmee dat jonge mensen een potentieel en capaciteiten in zich hebben waarmee ze wel degelijk positieve veranderingen kunnen bewerken.

Dit is de ervaring in het Imelda-Instituut, een katholieke dialoogschool in Sint-Jans-Molenbeek met een leerlingenpopulatie die voor 80 % uit moslim jongeren bestaat veelal van Marokkaanse afkomst. Een tiental jaren geleden werd merkbaar dat deze groep adolescenten doelwit was van radicaliserende stromingen en dat zij zich begonnen op te sluiten in een eigen ideologische cocon zonder enige vorm van dialoog. Dit nam zorgwekkende vormen aan. Daarbij was het conflict Israël-Palestina een steeds terugkerend motief, met de duiding dat ‘het Westen ons aanvalt’, maar dat ‘wij dat een keer zullen omkeren’. En waar de relatie eerst vertrouwd was, ontstond er een ‘wij-zij’-denken.

Vanuit de bezorgdheid over deze ontwikkeling is binnen het Imelda-Instituut het project ‘Ambassadeurs van dialoog’ ontstaan. Doel was daarbij om een ander discours aan te bieden, een discours van dialoog. Maar dit op een manier dat het hen zou vormen tot jonge mensen die op een open en constructieve manier in de samenleving staan. Besloten werd tot een inleefreis voor een twintigtal leerlingen, de helft moslim en de andere helft christen of andersgelovigen. In samenwerking met de Carmel High School in Haifa werd bij het Europese Erasmus+-programma een subsidie verkregen. De inleefreis werd voorafgegaan door een jaar van vorming in dialoog.

Enkele weken nadat het voorbereidingsjaar van start was gegaan in februari 2016, vonden op 22 maart de aanslagen plaats in de luchthaven Zaventem en in Brussel. Heel Brussel stond op zijn kop, en vooral Sint-Jans-Molenbeek van waar de aanslagplegers afkomstig waren. In die context liep de voorbereiding van de eersteinleefreis naar Israël en Palestina die plaatsvond van 1 tot 9 maart 2017. De impact was enorm positief. We hebben jongeren in een eerste stadium van radicalisering zien veranderen in echte ‘Ambassadeurs van dialoog’, een impact die zich heeft verbreid over heel de school. Besloten werd om het project tweejaarlijks te herhalen.  Echter de coronapandemie zorgde ervoor dat de tweede editie pas plaatsvond in 2022. De derde inleefreis voorzien in 2024, werd vanwege de oorlog uitgesteld tot 2025. Toen dit nog niet mogelijk bleek, moest er gezocht worden naar een partnerorganisatie in een ander land. Van 21 tot 30 april ging de derde inleefreis van de ‘Ambassadeurs van dialoog’ naar Marokko, met 13 jongeren en 7 volwassen begeleiders. De partner werd de ‘Joyeuse Union de Kénitra’, te Kénitra in Marokko. Het is een opleidingsinstituut dat jonge vaak alleenstaande moeders een eenjarige opleiding geeft dat hen een erkend diploma oplevert als kinderverzorgster. Dit stelt hen in staat een zelfstandig leven te leiden. Het driedaagse bezoek aan deze partner, en de ermee verbonden school van Don Bosco stond centraal in deze inleefreis. De passie en enthousiasme van de opleiders die een opleidingsinstituut tot een familie maken maakte indruk, alsook te zien dat er met weinig middelen heel veel wordt gedaan.

Een tweede sterk moment, eraan voorafgaand, was het bezoek aan de ‘Horizon des Handicapés’ te Ouazarzate in Zuid-Marokko, een instituut dat ruim veertig jaar geleden is opgericht met Belgische steun. Het geeft behandeling, kinesitherapie en protheses aan gehandicapte kinderen. Na een busreis van vier uur was de teleurstelling groot toen bleek dat de kinderen op uitstap waren. In plaats van bij de pakken neer te zitten, werden er tekeningen gemaakt met hun namen en werd er een hoek met cadeautjes ingericht. Toen bleek dat er groot gebrek was aan leermiddelen werd besloten om terug in België een inzamelingsactie te gaan organiseren en leermiddelen toe te zenden.

De vele ontmoetingen en bezoeken van historische plaatsen hebben de rijke cultuur van Marokko getoond, rijk wat betreft zijn schoonheid maar eveneens rijk vanwege zijn historie van dialoog en samenleven van verschillende religies. Dit kwam al sterk tot uiting aan het begin van de reis bij het bezoek aan de Hassan II moskee en de synagoge van Casablanca, later tijdens het bezoek aan de katholieke kathedraal in Rabat, alsook tijdens het bezoek aan de historische stad Fez met de oudste universiteit van Marokko. Herhaaldelijk hoorden we in de gesprekken met mensen die we ter plaatse ontmoetten de zin ‘We are all human’, en eveneens bleek uit de gesprekken dat de huidige koning Mohammed VI sterk inzet op interreligieuze dialoog en verdraagzaamheid.

Het kader van een inleefreis bleek ook ditmaal heel geschikt. Tien dagen samen te zijn, met elke dag weer een verrassende en verrijkende input, met ruimte om erover uit te wisselen, schept een onderlinge band. We hebben jonge deelnemers zien openbloeien die zich nu bewust ‘Ambassadeurs van dialoog’ noemen. Met die innerlijke overtuiging kunnen ze anderen van hun leeftijd een oriëntatie bieden.

Na tien jaar ‘Ambassadeurs van dialoog’, waarbinnen drie inleefreizen, kunnen we zeggen dat het om een vorming in burgerschap gaat. Maar dan wel een ‘geïnspireerd en inspirerend’ burgerschap: jonge mensen krijgen de kans de connectie te maken met het positieve potentieel dat in hen aanwezig is, en inspirerend in die zin dat zij open en constructief aanwezig zijn in hun omgeving, dat uitstralen en een impact hebben. Dat laatste zien we terug bij deelnemers aan de eerste en tweede inleefreis. Twee van hen hebben nadien zelf een inleefreis georganiseerd, de een naar Israël en Palestina, de ander naar Jordanië.

Na tien jaar mogen we zeggen dat het om een hoopgevende ervaring gaat die zich hopelijk in de toekomst nog verder zal uitbreiden.

Ton Jongstra